28 juli 2022
Hoogleraar christelijke filosofie treedt aan bij Theologische universiteit Kampen|Utrecht
Jan van der Stoep (54) is onlangs officieel aangetreden als bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht. Deze functie bekleedt hij sinds twee jaar ook al aan Wageningen University & Research. Tot vorig jaar was Van der Stoep lector journalistiek en communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede. Het is zijn missie om de abstracte wetenschap die filosofie is praktischer te maken.
Hoe kun je filosofie praktisch maken?
‘Filosofie geeft gereedschap in handen om na te denken over de kern van het bestaan: waar ga je voor? Waartoe ben je op aarde?
Dit soort vragen stelde ik geregeld bij bedrijven en organisaties die hun missie niet helemaal scherp meer hadden. Dat zijn filosofische vragen, want elk antwoord dat je geeft heeft iets te maken met je waardenoriëntatie, met de manier waarop je in het leven staat, met een bepaald moreel besef. Het antwoord zal niet vaak luiden: ‘Om rijk te worden of vanwege het prestige’. Natuurlijk speelt dat een rol, maar als het goed is, is dat niet het eerste waar je het voor doet.’
Wat is christelijke filosofie eigenlijk?
‘Het is allereerst een filosofie die ervan uitgaat dat geloof altijd voorafgaat aan het denken. Je kunt nooit helemaal onafhankelijk denken, omdat je altijd je eigen geloofsveronderstellingen meeneemt. Een tweede punt is het idee dat God de wereld in diversiteit heeft geschapen en dat we die diversiteit recht moeten doen. Als je alles herleidt tot biologie krijg je evolutionisme, herleid je alles tot de economie, dan krijg je economisme. Dan bekijk je alles vanuit één blikrichting. Christelijke filosofie gaat uit van een Schepper die de wereld in diversiteit heeft gemaakt: planten, dieren mensen. Die moet je elk op hun eigen manier recht doen.’
Hoe kijken seculiere filosofen naar christelijke filosofie?
‘Er is in de wetenschappelijke wereld van nu meer dan voorheen ruimte om aandacht te hebben voor eigen overtuigingen die meespelen. Er is een zekere ontvankelijkheid voor het inbrengen van religieuze noties. Vaak is er wel het besef dat er in religie elementen zitten die je bijvoorbeeld kunt gebruiken bij de vraag hoe we met deze aarde moeten omgaan. De rede die ik heb uitgesproken bij mijn inauguratie, is door-en-door christelijk, maar ik probeer mijn standpunt zo te verwoorden dat niet-christenen mijn denkwijze ook kunnen meemaken.’
Belangrijk uitgangspunt in de christelijke filosofie is dat er een door God gegeven morele orde bestaat. Wat betekent dat?
‘We gaan uit van de veronderstelling dat God de wereld met een bepaalde bedoeling heeft geschapen, waar we naar op zoek kunnen gaan. Het feit dat mensen bepaalde vormen van rechtspraak of wetenschap bekritiseren, veronderstelt al dat ze ervan uitgaan dat er zoiets als waarheid of recht bestaat. Dat zit heel nadrukkelijk in deze filosofie, maar wel in het besef dat we nooit directe toegang tot de morele orde hebben. Er lopen allerlei overtuigingen en verlangens doorheen, verkeerde motieven ook. Ons denken is nooit zuiver, het is altijd een gebrekkig instrument, maar wel een instrument dat we kunnen gebruiken.’
U wordt de eerste bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht. Wat heeft de opleiding daarmee de afgelopen anderhalve eeuw gemist?
‘Er is in Kampen altijd wel filosofieonderwijs geweest, daar kan een theologieopleiding niet zonder. Dat er nu voor gekozen is een bijzonder hoogleraar aan te stellen, hangt ermee samen dat christelijke filosofie kan helpen de communicatie tussen theologie en andere vakwetenschappen te bevorderen. Dat wordt steeds belangrijker, want theologen komen op allerlei plekken terecht, lang niet allemaal in de kerk.’